लण्डन/काठमाडौं- International Conference on Newah (Newar) Culture and Heritage: Continuity and Change Within and Outside Nepal मा “Newah Contribution to Nepali Culture: A Case of Jyapu Diwas” शीर्षकको कार्यपत्र प्रस्तुत गर्दै ज्यापु संस्कृति विकास ट्रस्ट (JCDT) का सल्लाहकार जुजूभाई डंगोलले ज्यापु समुदायको सांस्कृतिक पहिचान, चुनौती र पुनर्जीवनका प्रयासबारे विस्तृत जानकारी सार्वजनिक गरेका छन्। यो सम्मेलन १३ र १४ सेप्टेम्बर २०२५ मा लण्डनमा सम्पन्न भएको हो।
डंगोलले प्रस्तुत गरेको कार्यपत्रअनुसार सन् २००१ मा स्थापना भएको JCDT को उद्देश्य ज्यापु समुदायको सांस्कृतिक सम्पदा संरक्षण र प्रवर्धन गर्नु रहेको छ। काठमाडौं उपत्यकाका ऐतिहासिक रूपमा कृषि र सीपकलाका लागि परिचित ज्यापुहरू १९९० को दशकमा राजनीतिक परिवर्तनसंगै उत्पन्न भएको संक्रमणकालीन व्यवस्थाले कठिनाइको सामना गर्नुपरेको थियो। पञ्चायतकालीन “एक भाषा, एक राष्ट्र” नीतिले नेपालभाषा दमनमा परेपछि सांस्कृतिक चाडपर्व, भेषभूषा र गुथी क्रियाकलाप कमजोर हुँदै गए। त्यतिबेला सरकारी परियोजनाका कारण धेरै ज्यापु किसानहरू आफ्नो पुर्ख्यौली भूमिबाट विस्थापित भई न्यून आम्दानीका श्रमपेशा रोज्न बाध्य भएको डंगोलले उल्लेख गरे।
सांस्कृतिक संकटका बीच युवापुस्ताले परम्परागत पहिरन, गुथी गतिविधि र जातीय संगीतप्रति चासो गुमाउँदै जाँदा समुदायको सांस्कृतिक निरन्तरता थप कमजोर बन्दै गएको प्रतिवेदनले देखायो। यस्ता चुनौतीका बीच JCDT परम्परागत गुथी, Jyapu Mahaguthi तथा सामाजिक संस्थाहरूको सहयोगमा समुदायलाई पुनः संगठित गर्दै सांस्कृतिक पहिचान जोगाउन सक्रिय रहेको उल्लेख गरिएको छ। ट्रस्टले वार्षिक ट्रस्ट कोष वितरण, गुरु पूर्णिमा सम्मान, डिसेम्बरमा मनाइने ज्यापु दिवस, परम्परागत वाद्ययन्त्र सङ्ग्रह तथा सांस्कृतिक पुस्तकालय स्थापनाका कार्यक्रममार्फत समुदायलाई सांस्कृतिक रूपमा सुदृढ बनाउँदै आएको छ। JCDT ले पहा चह्रे, इन्द्रजात्रा, पाँचाली भैरव जात्रा र नेपाल संवत् नयाँ वर्षमा समेत सहयोग गर्दै ज्यापु परम्परालाई सार्वजनिक रूपमा दृढ बनाएको कार्यपत्रमा उल्लेख छ।
गत दुई दशकमा ट्रस्टका गतिविधिले ज्यापु समुदायभित्र एकता, सांस्कृतिक चेतना र पहिचानप्रतिको गर्व बढाएको कार्यपत्रले निष्कर्ष निकाल्छ। विशेषतः ज्यापु दिवस राष्ट्रिय स्तरको सांस्कृतिक अभियानका रूपमा स्थापित भइसकेको छ, जसमा परम्परागत ज्यापु पोसाक व्यापक रूपमा अपनाइँदै गएको छ। सामाजिक सञ्जालमार्फत JCDT का कार्यक्रम विश्वभर फैलिँदा काठमाडौंबाहिरका ज्यापुहरू तथा तमाङ समुदायका सदस्यहरू समेत यसमा सहभागी हुन थालेको उल्लेख छ।
कार्यपत्रले नेपाल सरकारद्वारा ज्यापु समुदायका सांस्कृतिक योगदानको उच्च मूल्यांकन भएको तथ्य पनि प्रस्तुत गर्यो। राष्ट्रपति र पूर्वप्रधानमन्त्रीहरू ज्यापु दिवसको कार्यक्रममा सहभागी हुँदै आएपछि सो दिवसलाई सरकारले राष्ट्रिय सार्वजनिक बिदा घोषणा गरिसकेको छ, जसले समुदायको सांस्कृतिक पहिचानलाई संस्थागत मान्यता दिएको डंगोलको भनाइ छ।
डंगोलले सम्मेलनमा JCDT को भूमिका आधुनिक नेपालको सांस्कृतिक विविधता जोगाउन अत्यावश्यक रहेको निष्कर्ष प्रस्तुत गर्दै ट्रस्टका दीर्घकालीन पहलले ज्यापु समुदायलाई मात्र होइन, नेपाली समाजको समग्र सांस्कृतिक प्रोफाइललाई सुदृढ पारेको बताए।
प्रतिक्रिया